Met kantoren in Den Haag, Heerlen en Bonaire, 600 statistische onderzoeken per jaar, 2.000 medewerkers , 75.000 vermeldingen in de media en 14 miljard cijfers in StatLine, valt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) niet meer weg te denken uit de hedendaagse datawereld. Maar hoe en wanneer is het ooit begonnen? Een blik terug in de tijd.
Het CBS werd opgericht op 9 januari 1899 en startte met 5 man personeel op het Binnenhof, onderin het gebouw van de Eerste Kamer, waar de Centrale Commissie voor de Statistiek haar secretariaat had. Via enkele omzwervingen kwam het CBS terecht op de Oostduinlaan in Den Haag en van 1970 tot 2009 huisde het CBS in de locatie aan de Prinses Beatrixlaan nr. 428 in Voorburg. Een gebouw met een vloeroppervlak van 60 duizend vierkante meter, veertien verdiepingen – vier met laagbouw, tien met hoogbouw – en vier vleugels.
De start in Heerlen
Op 1 mei 1974 gingen de eerste CBS-medewerkers in Heerlen aan de slag in het voormalig directiegebouw van de Oranje Nassaumijnen. In november 1978 namen de CBS’ers in Heerlen hun intrek in een nieuw gebouw, een betonnen monoliet, een schakeling van 16 gelijkvormige eenheden in een rechthoekig stelsel met een centrale binnenplaats en omringd door groen.
Zowel de vestigingen in Heerlen als Voorburg zijn inmiddels verruild voor een nieuw gebouw. Waarbij ‘Voorburg’ terugging naar Den Haag, naar de relatief nieuwe wijk Leidschenveen. Meer informatie en foto’s kun je vinden op de website van het CBS.
Mechanisatie en automatisering
Dat er niet alleen wat huisvesting betreft veel gebeurd is, zal duidelijk zijn. De mechanisatie en automatisering startte in 1916. In dat jaar nam het CBS ponskaartenapparatuur in gebruik voor sorteer- en telwerk en was daarmee de eerste ponskaartengebruiker in Nederland . In 1960 werd de eerste computer geïntroduceerd en vanaf 1980 groeide het gebruik van terminalverbindingen met mainframes en minicomputers. Na 1985 werden de terminalnetwerken vervangen door netwerken van pc’s. Al deze wetenswaardigheden zijn terug te vinden in het document ‘Een eeuw statistieken’ (Erwich en van Maarseveen). Een prachtig document dat is geschreven ter gelegenheid van het eeuwfeest, inmiddels ook alweer bijna 25 jaar geleden.
Het CBS nu en later
En hoe is het dan nu? Bijna 125 jaar na dato? Niet alleen verzamelt en publiceert het CBS statistisch materiaal. Tegenwoordig is het zelfs mogelijk dat ‘derden’ via Remote-Access zelf onderzoek kunnen doen op deze data. Wie had dat ooit kunnen denken, destijds, op 9 januari 1899? De vraag is dan ook: ‘waar staan ‘we’ in 2099’? De ‘glazen bol’ houdt het geheim. Hoeveel CBS-vestigingen zullen er dan zijn en waar? Bestaat Statline nog tegen die tijd? Zitten ‘we’ dan inmiddels op 6000 statistische onderzoeken per jaar in plaats van 600? En hoeveel medewerkers zullen het CBS draaiend houden? Wie, o wie, van de lezers van dit artikel gaat het meemaken? Het geheim wordt onthuld, later, aan onze (klein)kinderen.