Door digitale archiefomgevingen zoals DANS wordt het deponeren, doorzoeken en toegang krijgen tot kwalitatieve datasets steeds eenvoudiger, waardoor steeds meer oral history interviewsof “mondelinge geschiedenissen” online beschikbaar zijn. Deze interviews, die doorgaans bestaan uit gehele levensverhalen, bevatten een rijkdom aan informatie over uiteenlopende onderwerpen, waardoor ze zich bij uitstek lenen voor hergebruik. Maar omdat oral history interviews het resultaat zijn van unieke gesprekken tussen individuen, gesitueerd in een specifieke context, is de discussie over het hergebruik van dit soort interviews getekend door vragen over hoe derden zinvol zulke persoonlijke data kunnen gebruiken. In dit artikel laat ik zien hoe DANS dit hergebruik faciliteert, en de manier waarop ik deze data benader.
Door: Marjolein Uittenbogaard
Gebruikerservaring Data Station SSH
Alleen al in de collectie “Oral History” van het SSH Data Station van DANS bevinden zich meer dan 3,000 datasets. Voor mijn onderzoek zocht ik hierbinnen op kenmerkende trefwoorden. Op basis van de beschrijvingen die gegeven worden van de interviews, kon ik verder selecteren uit de resultaten. Uiteindelijk vroeg ik inzage tot enkele interviews uit de collectie “Getuigen Verhalen” aan de hand van de gebruiksvoorwaarden. Deze voorwaarden geven bijvoorbeeld informatie over de openbaarheid van de dataset, of deze beschikbaar is voor onderzoek, onderwijs of journalistiek, of het beherende instituut het eindproduct controleert wat betreft de privacy van de geïnterviewde, en over opslag en anonimiseren van de bron. Hoewel ik even nodig had om thuis te worden in het Data Station SSH, is het systeem vrij vanzelfsprekend. Alleen de afstandelijkheid van het contactsysteem bemoeilijkte soms het aanvragen van de datasets: een rechtstreeks mailadres of telefoonnummer is niet beschikbaar, waardoor het soms onduidelijk was wíe ik precies benaderde. Zo kwam het voor dat het beheerdersinstituut van de dataset niet meer bestond of was opgegaan in een ander verband, waardoor navraag doen omslachtig kon zijn. Maar afgezien daarvan biedt DANS veel mogelijkheden voor onderzoekers en beheerders om volgens de FAIR-principes data te (laten) hergebruiken, zonder dat de privacy en wensen van de geïnterviewden in het geding komen.
Oral history interviews hergebruiken
Bij het hergebruik van “Getuigen Verhalen” volgde ik enkele methodologische stappen om de analyse zo goed mogelijk te kunnen uitvoeren. Zo is het belangrijk om de context van het interview te begrijpen. Omdat oral histories bestaan uit unieke gesprekken, waarop factoren zoals het voorafgaande onderzoek en interpersoonlijke dynamiek grote invloed hebben, moet de data in deze omstandigheden worden begrepen. Deze context is deels terug te vinden in DANS, bijvoorbeeld in de metadata, maar wordt ook duidelijk in het interview zelf. Daarnaast las ik ook de onderzoeken waarvoor de interviews oorspronkelijk werden afgenomen om het theoretisch kader, de methodiek en de onderzoeksopzet beter te begrijpen. Het koppelen van gepubliceerde onderzoeksresultaten aan de desbetreffende datasets in DANS zou het nog makkelijker maken de onderzoekscontext te leren kennen en zo verantwoord hergebruik te stimuleren. Om ervoor te waken dat de in het interview vertelde gebeurtenissen losraken van hun context en verworden tot anekdotes, plaats ik ze in het geheel van het levensverhaal en de betekenis die de geïnterviewde daaraan geeft. Daarbij besteed ik aandacht aan het vertelde, maar ook aan waar de stiltes vallen en hoe de geïnterviewde diens leven relateert aan collectieve visies op het verleden. Door dicht bij het vertelde te blijven en dit te begrijpen in de context waarin het interview is afgenomen, kan de in DANS gedeponeerde historische data opnieuw de kans krijgen te spreken in de onderzoeken van de toekomst.