Onlangs werd het Data Station SSH verrijkt met een dataset betreffende predikanten in Nederland in de periode 1572-2004. Oude bestanden zijn in een nieuw datamodel herbruikbaar gemaakt onder de toepasselijke naam CLERUS (Latijn voor geestelijkheid).
Door Fred van Lieburg & Maurice de Kleijn
Als student maatschappijgeschiedenis in Rotterdam begon Fred van Lieburg in 1987 met de aanleg van een elektronische kaartenbak op basis van een handschriftcollectie van W.M.C. Regt. Genealogische ervaring, kerkhistorische belangstelling en een voorgenomen afstudeertraject bij hoogleraar Willem Frijhoff vloeiden hier ineen. Frijhoff was zelf gepromoveerd op een prosopografische studie van Nederlandse academici in de periode 1575-1815, waarin door specifieke bronproblemen de theologen onvoldoende in beeld konden komen.
In de Republiek (1588-1795) hoefden predikanten van de publieke, gereformeerde kerk niet te promoveren en zelfs geen universitaire theologiestudie te hebben gevolgd om hun beroep te kunnen uitoefenen. Voor gegevens over deze personen en hun loopbanen zijn we aangewezen op ‘naamlijsten’ die vanaf de achttiende eeuw meestal op stedelijk of regionaal niveau werden uitgegeven. Het in 1996 door Van Lieburg als bijlage bij zijn proefschrift uitgegeven ‘Repertorium’ was het eerste – zowel alfabetisch als geografisch geordende – overzicht op nationale basis.
Destijds waren WordPerfect 5.1 en dbase 3+ de software pakketten waarmee de gegevens van 12.580 dominees op (semi)gestructureerde wijze werden opgeslagen en met behulp van SPSS geanalyseerd. Later zijn deze overgezet naar Word, Excel of Access. Daarnaast is de populatie uitgebreid met Nederlandse predikanten buiten de grenzen van de Republiek en doorlopend tot 2004, het jaar waarin de voormalige Nederlandse hervormde kerk opging in de Protestantse Kerk in Nederland.
In 2023 gaf het Netherlands eScience Center een stimuleringsbeurs voor het ontwerp van een ‘Digital Dutch Religion Portal 1500-2000 (DigiDuRe)’ met Maurice de Kleijn als senior research software engineer[1]. Terwijl enkele studentassistenten hielpen bij de curatie van data, ontwierp De Kleijn een uitgebreid relationeel datamodel en diverse data conversie en analyse scripts[2], welke het mogelijk maken de data inzichtelijk te maken alsmede te koppelen aan andere datasets zoals het Biografisch Portaal (Huygens ING) en de Nederlandse Bibliografie Totaal (KB).
Een volledig gecureerde versie van de database voor de periode 1572-1815 is beschikbaar als CLERUS 1.0 met in totaal 12579 predikanten. De eerstvolgende stap is de uitbreiding hiervan tot 2004 en inbedding in de totale groep van ca. 30.000 proponenten/kandidaten (van wie verreweg de meesten predikant werden) in de periode 1550-2004 in de (Zuidelijke en Noordelijke) Nederlanden en de overzeese gebieden. Over de ‘koloniale geestelijkheid’ loopt momenteel een een project bij het Netwerk Instituut van de VU[3].
[1] https://research-software-directory.org/projects/digidure
[2] https://github.com/DigiDuRe/DigiDuRe
[3] https://networkinstitute.org/projects/mapping-missionaries-in-the-dutch-colonial-empire-1600-1960/
