Maandag 24 oktober gaat de internationale Open Access Week van start. Volgens Ron Dekker (NWO) gaat het in Nederland in rap tempo de goede kant op.
“Die data zijn niet van jou,” vermaande Dekker de onderzoekers nog in 2011 in dit blad. Sindsdien zijn onderzoekers zich meer bewust geworden van het nut en de noodzaak om data toegankelijk te maken, aldus Ron Dekker, die sinds september is gedetacheerd bij de Europese Commissie als nationaal expert op het gebied van open science. “Soms door negatieve ervaringen als datafraude en -manipulatie, waarbij de wetenschappelijke integriteit op het spel staat. Maar er zijn gelukkig ook positieve ontwikkelingen, zoals het Open Science-beleid van NWO en de NWO-pilot met een datamanagementplan (DMP) in het onderzoeksvoorstel.”
Data zijn een ‘asset’
Deze pilot is onlangs succesvol afgerond en is sinds oktober ingevoerd bij nieuwe programma’s. Elke aanvraag bij NWO bevat voortaan eendatamanagementparagraaf. Na toekenning moet de onderzoeker zo snel mogelijk een DMP opstellen. “Dat is ook in het belang van deonderzoeker,” aldus Dekker. “Het vooraf vastleggen en verzamelen van metadata die de data beschrijven, bespaart achteraf veel tijd en zorgt voor een hogere kwaliteit metadata. Het hoort in feite bij goed wetenschap doen.” Het opstellen van een DMP kost tijd, maar het hergebruik van data dat dit mogelijk maakt, bespaart ook weer tijd en geld. “Bovendien, als je weet dat jouw data beschikbaar zullen zijn voor derden, dan komt dat ook de wetenschappelijke integriteit ten goede.”
Er moet nog wel een systeem van datacitatievan de grond komen, beaamt Dekker. “Data zijn een ‘asset’ – onderzoekers hebben daar veel tijd en energie in gestoken, daar wil je op z’n minst de credits voor krijgen.”
Tijd voor actie
Dekker was projectleider Open Access bij het ministerie van OCW en speelde als adviseur van staatssecretaris Sander Dekker een belangrijke rol bij de voorbereiding van het Open Wetenschapsbeleid. In 2013 kondigde de staatssecretaris aan toe te willen werken naar 100% open toegankelijke publicaties in 2024. Onder zijn voorzitterschap vervroegde de Europese Raad voor Concurrentievermogen deze deadline zelfs naar 2020. Is dat niet wat ambitieus?
Volgens Dekker is het haalbaar: “De succesvolle onderhandelingen van de Nederlandse universiteiten laten zien dat grote uitgevers bereid zijn om én toegang tot hun tijdschriften te blijven verlenen én artikelen van Nederlandse onderzoekers direct via open access beschikbaar te maken. Dan gaat het snel met de percentages. Ook de Duitse Max Planck Geselschaft pleit voor een switch naar open access-modellen voor publicaties in 2020. Er wordt al bijna 25 jaar over open access gepraat – nu is de tijd om daadwerkelijk tot actie over te gaan.”
openaccessweek.org