In december lanceerde DANS een nieuw vijfjarenprogramma, waarin samenwerking centraal staat. E-data sprak met Henk Wals, sinds april 2020 directeur van DANS.

“Ontwikkelingen in het onderzoek moeten leidend zijn voor wat wij als datadienstverleners doen. En één van de belangrijkste ontwikkelingen is inter- en multidisciplinair onderzoek.” Aan het woord is Henk Wals, directeur DANS. “Er wordt in toenemende mate aan ‘de wetenschap’ gevraagd om oplossingen voor urgente maatschappelijke problemen, zoals het klimaat of pandemieën. Dat vereist een natuurwetenschappelijke en biomedische insteek, maar voor oorzaken en oplossingen kom je ook bij menselijk gedrag uit, dus bij de geestes- en sociale wetenschappen. Om antwoorden te kunnen geven, moeten onderzoekers datasets uit verschillende disciplines kunnen correleren. De wetenschap is echter grotendeels disciplinair georganiseerd, het datalandschap heeft die indeling overgenomen. Binnen domeinen en disciplines kunnen data totaal verschillende vormen aannemen en lopen methodes en standaarden uiteen. Dat maakt combineren van datasets lastig.”
Daarbij komen steeds grotere hoeveelheden data beschikbaar. Soms zijn de datasets extreem groot, soms speelt privacywetgeving een rol. Wals: “Was schaarste aan data vroeger het probleem van de onderzoeker, tegenwoordig is dat de overvloedige beschikbaarheid. Het probleem voor interdisciplinair onderzoek is: hoe vinden onderzoekers data buiten hun eigen domein en hoe combineren ze deze met het juiste analytische gereedschap?” 

Data én tools

Het antwoord ligt volgens Wals in een gedistribueerd mondiaal ecosysteem waarin data en analytisch gereedschap gevonden, bijeengebracht en gekoppeld kunnen worden. “Die weg zijn we aan het inslaan, maar het is een enorme uitdaging. Het begint ermee dat het gros van onderzoeksdata nog niet eens beschikbaar is. Onderzoekers komen niet toe aan het delen van hun data en worden hier onvoldoende in gestimuleerd en gefaciliteerd. Dan zijn er nog allerlei kwaliteitsaspecten die aandacht vereisen; de output is zo goed als de input, wat onderzoekers vooral merken als ze onderzoek willen herhalen. Vervolgens zouden data en andere onderzoeksartifacten als softwarecomponenten, broncodes en workflows vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar moeten zijn. En niet alleen voor mensen, ook computers moeten begrijpen wat het object is en wat ermee kan en mag. En dat dus allemaal over de grenzen van domeinen, disciplines en andere silo’s heen.” Wals vervolgt: “Zo’n datalandschap met elkaar creëren, kan niet zonder afstemming, afspraken en samenwerking. Daaraan wordt gewerkt, zowel internationaal als nationaal, bijvoorbeeld in de European Open Science Cloud (EOSC) en het Nationaal Programma Open Science (NPOS). Het zou goed zijn als we deze inspanningen nog wat intensiever en doelmatiger kunnen maken. DANS wil daar graag aan bijdragen.”

Samenwerking als strategie

In het onlangs gepubliceerde DANS-programma 2021-2025 is samenwerking dan ook een van de speerpunten. Wals: “De paragraaf over samenwerking is zowel een statement als een strategie. DANS is op mondiaal niveau een van de grootste dienstverleners voor onderzoeksdata. We hebben maar één doel: onderzoek optimaal faciliteren. Maar ook als grote speler kunnen we dat niet zonder samenwerking met andere serviceproviders. We moeten er als dienstverleners samen voor zorgen dat onderzoekers ons als bos gaan zien, en niet als de bomen die het zicht daarop verhinderen. Laten we dus allemaal doen waar we goed in zijn, maar tegelijkertijd onze diensten op elkaar afstemmen, onze systemen en workflows koppelen en in elkaars verlengde zetten, kortom doen wat nodig is om interdisciplinaire data-analyses makkelijk te maken voor onderzoekers. Die zouden bij wijze van spreken niet eens moeten merken bij welke dienstverleners data en tools vandaan komen.”

dans.knaw.nl

Henk Wals 

Henk Wals is sociaaleconomisch historicus. Voor hij naar DANS kwam, was hij directeur van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en daarna van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Deze twee instituten bundelden in 2016 hun krachten met het Meertens Instituut in het KNAW Humanities Cluster. Wals was een van de initiatiefnemers en de eerste directievoorzitter van dit 250 FTE-tellende onderzoekcluster. Vooruitlopend daarop had Henk Wals in 2011 al een fusie van het Huygens Instituut (KNAW) en het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (NWO) bewerkstelligd. Vanaf april 2020 is hij directeur van DANS.