De representatie van Oekraïense vluchtelingen op de Nederlandse televisie is in de loop van het jaar na de Russische inval veranderd. Dat blijkt uit onderzoek met CLARIAH’s MediaSuite.
Het zijn onze buren.’ ‘Ze zijn net als wij.’ De berichtgeving over Oekraïense vluchtelingen in Nederland op de Nederlandse televisie was vlak na de Russische inval gerust uitbundig te noemen. Iedereen bood humanitaire hulp aan, van inzamelingsacties voor geld en spullen tot plekken in gastgezinnen. Na ongeveer drie maanden kantelde het beeld geleidelijk, en raakte het onderwerp overschaduwd, mede door de vluchtelingencrisis in Ter Apel. Dat is het beeld dat naar voren komt uit de eerste analyse van mediaonderzoeker Andrea Meuzelaar (UvA) in de MediaSuite, CLARIAH’s online onderzoeksomgeving voor audio en video.
“Met verschillende zoektermen heb ik in de MediaSuite gezocht naar verslaggeving over Oekraïense vluchtelingen in Nederland vanaf 24 februari 2022 tot één jaar later”, vertelt Meuzelaar. “Zo kwam ik uit op 358 uitzendingen van vooral NOS Journaals, actualiteitenprogramma’s en talkshows.”
Niet meer naar Hilversum
Meuzelaar voert dit onderzoekproject binnen de Fellowship Call van CLARIAH. Aan de hand van de gebruikerservaringen van onderzoekers in deze projecten verbetert CLARIAH de onderzoeksinfrastructuur. “Natuurlijk loop ik soms nog tegen kleine bugs aan, maar al met al ben ik dolenthousiast over de MediaSuite”, vertelt Meuzelaar. “Ik ben vooral te spreken over alle verschillende functionaliteiten. In de zoekresultaten kan ik bijvoorbeeld eenvoudig uitzendingen bookmarken en zo een eigen corpus samenstellen. Daarbinnen kan ik ook weer bookmarkgroepen creëren en zo verschillende subcorpora rondom bepaalde thema’s maken, waar je dan ook weer op kunt filteren. Verder maak ik veel annotaties bij de video’s waarin ik beschrijf wat me opvalt, bijvoorbeeld aan het taalgebruik of het beeld.”
Een verademing vergeleken bij het promotieonderzoek dat ze tien jaar geleden uitvoerde. “Toen onderzocht ik de geschiedenis van de tv-representatie van islamitische immigranten in Nederland. Zeven jaar lang ging ik naar Hilversum om het archief van Beeld en Geluid in te duiken. Het ging om extreem veel materiaal, dus ik moest een ingewikkeld systeem bedenken om alles bij te houden. Had de MediaSuite destijds maar bestaan.”
Beeldgebruik makkelijker te onderzoeken
De komende tijd zal Meuzelaar de verschillende thema’s die ze ziet terugkeren in haar corpus verder uitwerken. “Bijvoorbeeld over het beeldgebruik. Je ziet vooral veel moeders met kinderen, terwijl je als het gaat over andere vluchtelingen eerder mannen en hekken ziet. Soms wordt dat verschil in behandeling met andere vluchtelingen expliciet benoemd in de programma’s, dat is ook interessant om naar te kijken. Of de Nederlander als goede Samaritaan, die zijn huis openstelt of spullen inzamelt – die berichtgeving overschaduwt soms de vluchtelingen zelf. Genoeg te onderzoeken!”