Driekwart van de Nederlanders is bezorgd over het klimaat en vindt dat er actie moet wordenondernomen om klimaatverandering tegen te gaan. Toch voelt slechts één op de twee Nederlanders zich persoonlijk verantwoordelijk en leiden klimaatzorgen nauwelijks tot duurzamer gedrag. Het laatste geldt vooral voor mensen met een hoog inkomen en een hbo- of wo-opleiding. Dit blijkt uit onderzoek dat Centerdata mede heeft uitgevoerd – in opdracht van en in samenwerking met het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Hiervoor werden LISS data gebruikt. Deze data zullen op termijn ook terug te vinden zijn in het LISS data archief.

In het onderzoek ‘Tussen duurzaam denken en duurzaam doen’ werd onderzocht wat mensen bereid zijn op te offeren voor het klimaat. In het onderzoek zijn verschillende toekomstscenario’s aan respondenten voorgelegd. Op basis daarvan blijkt dat Nederlanders in een meerderheid van de situaties (54%) niet bereid zijn hun leefstijl aan te passen, ondanks hun zorgen om het klimaat, de dreiging van natuurrampen en de oproep van de overheid en de wetenschap voor duurzamer gedrag. Als mensen al bereid zijn tot verandering dan is dat vooral als duurzaam gedrag goedkoper is dan niet-duurzaam gedrag. Hun overwegingen zijn dus vooral financieel gedreven. Klimaatbeleid gericht op het financieel belasten van niet-duurzaam gedrag lijkt dan ook effectief.

Onvrede over klimaatbeleid toegenomen

Ondanks het groeiende klimaatbesef sinds 2019 is de onvrede over de aandacht voor klimaat bij een substantiële groep Nederlanders toegenomen (45%). Zij vinden vooral dat er urgentere problemen zijn die aangepakt moeten worden. Daarnaast hebben zij het gevoel dat een kleine groep mensen klimaatmaatregelen aan de rest wil opleggen en zijn zij bang dat zij nergens meer van mogen genieten. Verder vinden de meeste Nederlanders dat de kosten van klimaatbeleid niet eerlijk verdeeld worden tussen arme en rijke Nederlanders (61%) en tussen burgers en bedrijven (70%). Rechtvaardig klimaatbeleid zou volgens Nederlanders gebaseerd moeten worden op het principe dat de grootste vervuilers het meest betalen en dat mensen met meer inkomen meer bijdragen dan mensen met een smalle beurs.

Voorbeeldgedrag en maatschappelijke dialoog

Om de kloof tussen duurzaam denken en duurzaam doen te dichten, kunnen verschillende wegen bewandeld worden. Allereerst kunnen financiële prikkels en rechtvaardig beleid ervoor zorgen dat klimaatbeleid effectiever is en mensen hun gedrag aanpassen. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat mensen pas gaan bewegen als anderen dat ook doen. Het kan dus helpen als mensen uit dezelfde sociale groep duurzamer voorbeeldgedrag vertonen. Zeker als ze het gevoel hebben dat helpend gedrag een positieve invloed heeft op hun reputatie. Tot slot kan het helpen als mensen met elkaar in gesprek gaan over de achterliggende overtuigingen van hun houding en gedrag ten aanzien van het klimaat. En wat er nodig is om tot duurzamer gedrag te komen. Geschikte locaties voor deze dialoog zijn naar verwachting ontmoetingsplekken, bijvoorbeeld geloofsgemeenschappen, waar mensen het niet altijd met elkaar eens zijn, maar waar het uitgangspunt is te streven naar een gezamenlijk belang.

Meer lezen?

Het volledige rapport is te vinden op de website van het SCP.

De data die zijn gebruikt voor dit onderzoek zijn op termijn terug te vinden op het LISS data archive.