Participatie en co-creatie bij DEN-event

Fricke Oosten en Saskia Scheltjens
Op 4 en 5 maart organiseerde Kennisinstituut cultuur en digitalisering DEN hun jaarlijkse event in Rotterdam. Voor de eerste keer werd ook de bijkomende doelgroep van cultuurproducerende instellingen bediend, hen werd getoond wat digitalisering biedt aan cultuurmakers zelf. De tweede dag, merkbaar drukker dan de eerste, stond in het teken van de oorspronkelijke doelgroep, de erfgoedsector en de mogelijk­heden die digitale collecties bieden voor educatie en inclusiviteit. Participatie en (co-)creatie waren onderwerpen waar beide doelgroepen elkaar vonden.

De keynote, Kati Price (hoofd Digital Victoria & Albert Museum), vertelde over het werk om hun online collecties opnieuw in te richten en digitaal aan te bieden. Hiervoor werd opnieuw kritisch gekeken wie de belangrijkste gebruikersgroepen zijn en of deze wel echt bediend worden door de huidige inrichting. Musea richten zich veelal op onderzoekers, terwijl bezoekers diverse redenen hebben om online collecties te gebruiken. Price benoemde het voor veel erfgoedinstellingen herkenbare “William Morris probleem” dat informatie over hun populairste ontwerper in verschillende silo’s opgeborgen zit en niet in één keer te vinden is.

Natuurlijk zijn het niet alleen grote erfgoedinstellingen die mooie stappen maken. Verschillende sprekers deelden succesverhalen over hoe ze hun collecties beter onder de aandacht wisten te brengen door samenwerking met nieuwe partners of het publiek.

den.nl

Volop discussie tijdens CLARIAH Toogdag

Erica Renckens
Sinds de start van CLARIAH is het aantal softwareprogramma’s dat geesteswetenschappers kunnen gebruiken bij hun onderzoek flink toegenomen. Hebben al deze tools een intuïtieve, gebruiksvriendelijke interface nodig of mogen we inmiddels van geesteswetenschappers verwachten dat ze op zijn minst een beetje kunnen programmeren? Deze vraag kwam verschillende keren naar boven tijdens CLARIAH’s Toogdag, vrijdag 5 april bij Beeld en Geluid in Hilversum. Uit de felle discussie bleek dat de revolutie in de geesteswetenschappen nog in volle gang is. Waar zo’n tien jaar geleden programmeerkennis onder geesteswetenschappers nog een unicum was, ligt deze competentie nu juist meer in de lijn der verwachting. ‘Geen natuurkunde-aio zal vragen om een interface voor dummies, waarom een geesteswetenschapper dan wel?’, klonk het in de zaal. Waarschijnlijk zullen er toch in bepaalde disciplines onderzoekers blijven die niet leren programmeren, zo moesten de aanwezigen toegeven. Voor deze digibeten moet een gebruikersschil beschikbaar zijn, al zal dit altijd met beperkingen over de te stellen onderzoeksvraag komen.

Verschillende geesteswetenschappers lieten gedurende de dag zien welke onderzoeksvragen zij met behulp van de CLARIAH onderzoeksinfrastructuur hebben kunnen beantwoorden. Ook deelden zij hun wensen voor aanpassingen, waarvan de meeste zijn meegenomen in de plannen voor CLARIAH-PLUS, het vervolgproject dat dit jaar van start is gegaan. Nieuw in deze voortzetting is werkpakket 6, waarvan werkpakketleider Karina van Dalen-­Oskam de plannen presenteerde. Dit nieuwe focusgebied richt zich op de inhoudelijke analyse van tekst, wat in zo goed als alle geesteswetenschappelijke disciplines van pas komt. Over de plannen voor CLARIAH-PLUS is elders in dit blad meer te lezen. Na een lange dag vol presentaties en interactie werden de discussies tijdens de borrel onder het genot van een hapje en een drankje volop voortgezet.

clariah.nl

Beeldherkenning en het oude boek

Steven Claeyssens
Sommige toepassingen van automatische gezichtsherkenning in de publieke ruimte geven anno 2019 voldoende aanleiding voor prangende maatschappelijke vraagstukken en zelfs rechtszaken. Het geeft aan hoe verfijnd de technieken voor beeldherkenning of computer vision intussen zijn. De software is steeds beter in staat afbeeldingen en bewegend beeld te ontleden en wat er afgebeeld staat ook te identificeren. De mogelijke toepassingen zullen ons denkelijk nog verrassen.

Op 27 maart organiseerden uitgeverij Brill, de Koninklijke Bibliotheek en CERL (Consortium of Research Libraries) de workshop ‘Computer Vision in Book History’ om die mogelijkheden voor de meesttijds onschuldige wereld van de boekgeschiedenis te onderzoeken. Boekhistorici, uitgeverijen en bibliotheken vinden de weg naar beeldherkenning met succes, zo bleek. Giles Berger, Visual Geometry Group, Oxford University, trad aan als de ervaren leidsman. Jessie Wei-Hsuan Chen (UU) trakteerde het publiek op haar onderzoek met behulp van VGG Image Search Engine (VISE), een open source-project van Bergers groep, naar het gebruik van houtblokken in vroegmoderne botanische werken. Cristina Dondi (Oxford University) toonde de mogelijkheden van het 15cILLUSTRATION-project om in gedigitaliseerde 15de-eeuwse boeken te zoeken op illustraties. Thomas Smits (UU) gaf een voorproefje van het kwantitatief onderzoek dat hij samen met Melvin Wevers (DHLab KNAW) uitvoert naar de representatie van gender in advertenties in Nederlandse kranten uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Heleen Wilbrink (Aincient) demonstreerde de kracht van beeldherkenning voor het zoeken op afbeeldingen van Egyptische artefacten met het CLEO-platform.

Er waren nog meer tot de verbeelding sprekende voorbeelden, maar het laatste woord was aan keynote-spreker Cornelis van Lit (UU), onderzoeker van de laat-middeleeuwse islamitische filosofie en theologie en hoofdredacteur van de The Digital Orientalist. Van Lit bereidde de aanwezigen voor op de computer vision-revolutie met een kleurrijke rondgang langs de mogelijkheden en kansen voor beeldherkenning binnen de islamitische filologie en handschriftkunde.

cerl.org/services/seminars/cvinbookhistory