Historisch letterkundige Els Stronks ging in de KB op zoek naar de Nederlandse jeugd in gedigitaliseerde vroegmoderne teksten.
“Rond 1630 schreef Jacob Cats ‘kinderen zijn hinderen’. Teksten als deze hebben het ideaal van ouderlijke controle en het schrikbeeld van ontsporende jeugd in het collectieve geheugen van Nederland geprent.” Aan het woord is Els Stronks, de tweede ‘digitale’ fellow van de Koninklijke Bibliotheek (KB) en het Netherlands Institute for Advanced Studies in the Humanities and Social Sciences (NIAS). “Tijdens het fellowship vroeg ik me af of we met digitale middelen een andere dynamiek tussen jong en oud in historische teksten kunnen blootleggen en daarmee ook het jeugdig elan in het 16e-, 17e– en 18e-eeuwse Nederland kunnen belichten. Wat dachten jongeren zélf te kunnen? En zagen ouderen de jeugd wel uitsluitend als een leeftijdsgroep die geleid, gebogen of zelfs geknot moest worden?”
Els Stronks: “Kunnen we met
digitale middelen een andere
dynamiek in historische teksten
blootleggen en daarmee ook
situaties anders belichten?”
foto Jos Uljee, KB
Data, metadata en tools
“Ik heb geprobeerd alle Nederlandstalige vroegmoderne teksten die al gedigitaliseerd zijn, en alle beschikbare bibliografische en biografische metadata, te gebruiken. Veel van die data en metadata worden momenteel door Delpher en Nederlab samengevoegd, en dat helpt enorm. Ook qua tools maakte ik gebruik van wat er beschikbaar is: van de stilistische analysetool Stylo tot meer inhoudelijk gerichte topic modelers als Mallet, sentimentmeters als LIWC en concordantiemakers als AntConc.”
Kinderen als een probleem
“Mijn eerste bevindingen zijn dat in onderzoek naar denkbeelden over de jeugd in vroegmoderne teksten – net zoals dat nu gebeurt in media als het over de moderne jeugd gaat – heel sterk gefocust wordt op kinderen als een probleem. Ouders moeten kinderen dingen afleren en de jeugd moet oppassen niet in de problemen te raken. Maar er werden – zeker door jonge auteurs zelf – ook veel positievere gedachten over de jeugd geformuleerd.”
De kloof tussen vragen en tools
“Het onderzoek heeft me ook geleerd dat de beschikbare tools hele grove overzichten opleveren van kenmerken van een tekst die een computer kan tellen, maar dat het nog een hele kunst is om onze complexe vragen om te vormen tot deelvragen die aanhaken bij die specifieke tekstkenmerken. Als het goed is, is de KB straks een Ngram-viewer voor de teksten in de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (DBNL) en een RDF-graph voor de Short-Title Catalogue, Netherlands (STCN) rijker: twee tools waar ook andere onderzoekers veel mee kunnen.”
Kijk voor meer informatie op de website van de KB.