Het KNAW Humanities Cluster breidt zijn expertise op het gebied van wetenschappelijke digitale collecties uit door een samenwerking met het NIOD.

Het NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies in Amsterdam beheert niet alleen een grote papieren collectie, maar ook een digitale. Om die veilig te stellen voor de toekomst, is kennis van digitaal collectiebeheer noodzakelijk. Een samenwerking op dit vlak met het KNAW Humanities Cluster lag voor de hand, aangezien de instituten onder dezelfde koepel vallen (KNAW) en in dezelfde stad gehuisvest zijn. Bovendien liepen er al ‘allerlei lijntjes’ vanwege inhoudelijke overlap in het onderzoek, legt Menno Rasch uit. Hij is directeur van de afdeling Digitale Infrastructuur bij het KNAW Humanities Cluster (HuC). Binnen het HuC hebben drie wetenschappelijke instituten – het Meertens Instituut, Huygens ING en IISG – sinds 2016 hun krachten gebundeld.

Privacy-issues

Volgens directeur Menno Rasch loopt zijn afdeling voorop als het gaat om digitaal collectiebeheer. “Op het gebied van papieren collectiebeheer is er al jarenlange expertise bij allerlei instanties, zoals de KB. Maar de vraag hoe je wetenschappelijke digitale collecties bewaart is veel recenter. Met name binnen het IISG, een collectievormend instituut, zijn we hier al lange tijd mee bezig. In een notendop is ons collectie­beheer gebaseerd op de FAIR-­principes: findable, accessible, interoperatable en reusable. Nukunnen we de opgedane kennis ook toepassen bij het NIOD.”

Een belangrijk verschil met de collecties van Meertens, Huygens en IISG is dat de collecties van NIOD vaak erg privacygevoelig zijn. “Bij ons werken veel historici. En alscollecties maar oud genoeg zijn dan spelen er geen privacy-issues meer. Maar de Tweede Wereldoorlog is nog wel zo recent dat er allerlei privacyrechten op de data zitten. Bij het NIOD komen nog bijna dagelijks mensen aan de balie met documenten die ze op zolder bewaard hebben. Daar zit vaak gevoelige informatie bij. Denk aan informatie over collaborateurs of rechtszaken die na de oorlog zijn gevoerd. Het betekent dat je de beveiliging heel goed op orde moet hebben. Dat is een extra uitdaging voor ons, maar hiermee kunnen we onze expertise ook op dit vlak juist uitbreiden.”

De samenwerking is voor onbepaalde tijd. “Bij zulke terabytes aan data moet je altijd rekening houden met bitrot: eentjes en nullen kunnen omvallen net zoals pitjes kunnen rotten. Daar hebben we speciale software voor die checkt of bestanden beschadigd zijn en zo nodig weer repareert. Ook zullen we, zodra dat nodig is, bestandsformaten van nu omzetten naar bestandsformaten van de toekomst. Zo kunnen we digitale collecties bewaren voor de eeuwigheid.”