Van alle culturele ‘producten’ is muziek iets dat mensen samenbrengt in tijd, ruimte en taal. Polifonia is een Europees project van ruim drie jaar dat zich richt op muzikaal erfgoed en een holistische benadering zoekt waarin muziek als fenomeen wordt ­beschouwd. Door Andrea Scharnhorst

In tien pilotprojecten wordt onderzoek gedaan naar de verzameling, analyse en de interactie met muzikaal erfgoed, en ook het managen van bestaande collecties. Er wordt gewerkt met knowledge graphs gebaseerd op semantic web technologieën die de basis vormen van de verschillende pilotprojecten.

Verborgen patronen

Het doorzoekbaar maken en publiceren van linked data over muzikaal erfgoed is een belangrijk onderdeel van het project. De doelen van Polifonia gaan echter verder dan dat: Verschillende culturele instellingen zijn betrokken bij het project en werken samen aan het verbeteren van de FAIRness van bestaande collecties, die worden verbonden in het Polifonia-portaal. Dit portaal richt zich zowel op een breder publiek dat zich met muziek wil bezighouden en verborgen patronen wil zien, als op onderzoekers die op zoek zijn naar gegevensbronnen en nieuwe analysemethoden.

Tools voor muzikaal erfgoed onderzoek

Het Polifonia-portaal geeft toegang tot een open-source toolbox met AI-tools die nieuwe verbanden zullen leggen tussen data over Europees muzikaal en ander cultureel erfgoed. De tools kunnen bijvoorbeeld muzikale verbanden vinden tussen Europese liederen. Uit familieverbanden van muzikale elementen in de liederen gezongen op werk of thuis, kan men op migratiestromen in het verleden stuiten. Ook kunnen de tools worden gebruikt om melodieën van verschillende archieven te vergelijken en uit te zoeken hoe artiesten door de eeuwen heen elkaar in hun werk hebben geïnspireerd. Zo kan de Europese culturele verbondenheid worden gereconstrueerd door te bestuderen waar belangrijke muzikale personen, zoals componisten, door de jaren heen zijn geweest en hebben opgetreden. Het samenbrengen van zulke verschillende informatiesoorten op een machine-leesbare manier maakt een heel nieuwe kijk op, en een veel beter begrip van, het muzikaal erfgoed in historische context mogelijk. Het project loopt nog tot april 2024.

Europees consortium met Nederlandse expertise

Het Europese project wordt gecoördineerd door Valentina Presutti (Associate Professor aan de Universiteit van Bologna) en er zijn meerdere partners uit Nederland: Beeld & Geluid, het Meertens instituut en DANS. Het ontwikkelen van ontologieën wordt geleid door Albert Meroño Peñuela (hoogleraar computerwetenschappen aan het King’s College in Londen) die zijn academische carrière in Nederland begon met een promotietraject aan de Vrije Universiteit (Frank van Harmelen) en de KNAW eHumanities groep. Peñuela heeft een substantiële bijdrage geleverd aan het CLARIAH-project en is momenteel voorzitter van de DARIAH ERIC Working group on Artificial Intelligence and Music. Dit onderstreept – opnieuw – de bijdrage van Nederlandse instellingen en hun interne netwerken aan onderzoeksinnovatie in Digital Humanities.

Kennis makkelijker toegankelijk

Peter van Kranenburg, onderzoeker bij het Meertens instituut leidt twee pilotprojecten. Een van de projecten richt zich op de Orgelencyclopedie (1997-2010) een grote verzameling over Nederlandse Orgelen met een schat aan informatie. In Polifonia wordt de gehele inhoud digitaal beschikbaar gemaakt en in een knowledge graph gepubliceerd. Hierdoor is de inhoud voor iedereen makkelijk en snel digitaal toegankelijk en kan de rijke informatie door machines beter doorzocht en gekoppeld worden aan andere collecties in Europa. De basis van de data vormen ontologieën over muziek die beschrijven hoe de muziek gedocumenteerd en uitgevoerd is, en ervaren wordt.
https://polifonia-project.eu/