Het internet biedt mogelijkheden om grootschalige experimenten online uit te voeren, maar het bouwen van een digitale omgeving hiervoor is ingewikkeld. Het Mass Online Experiment Lab wil dit voor onderzoekers toegankelijker maken.

ODISSEI, de nationale infrastructuur voor sociale wetenschappen, onder­steunt op verschillende manieren de ontwikkeling van innovatieve data­verzameling. Een belangrijke pilot die onlangs is afgerond, is het ‘Mass Online Experiment Lab’. Een van de projectleiders van de pilot, Rense Corten (Universiteit Utrecht), licht toe: “Grootschalige experimenten zijn belangrijk voor sociologie – dat gaat immers over grootschalige sociale verschijnselen. Veel kan je in een klein lab goed onderzoeken. Maar voor sommige dingen heb je schaal nodig om de complexiteit van sociale processen te vangen.” Om die schaal te bereiken, ontwikkelt het project een virtuele omgeving om met veel participanten tegelijkertijd experimenten uit te voeren. “Dit heeft technische uitdagingen: je wil niet dat het platform hapert. Maar het heeft ook logistieke uitdagingen: je wil bijvoorbeeld dat iedereen tegelijk op een bepaald tijdstip inlogt.” 

Efficiënte ontwikkeling

Het ontwikkelen van zo’n omgeving is belangrijk, want veel sociale wetenschappers hebben niet de kennis en programmeervaardigheden om dit zelf te doen. Bovendien is het duur en inefficiënt om voor elk nieuw onderzoeksproject een geheel nieuw platform te ontwikkelen. Het doel van deze pilot is dan ook geweest om grootschalige online experimenten toegankelijker te maken. 

In de pilot zijn twee experimenten uitgevoerd gericht op de werking van sociale netwerken: één ging over het verspreiden van desinformatie en de ander over het verspreiden van ziektes. Hiervoor zijn online experimenten gebouwd. “Dit riep verschillende vragen op: welke software is geschikt, hoeveel kan je hergebruiken voor andere experimenten? Je wil een soort gereedschapskist bouwen met bouwstenen die voor andere experimenten hergebruikt kunnen worden.” 

Gereedschapskist

Uit de pilot bleek dat deze gereedschapskist in de toekomst waarschijnlijk niet door individuele onderzoekers kan worden ingezet voor nieuwe experimenten. Uiteindelijk zijn er nog steeds programmeurs nodig om de verschillende bestaande elementen zodanig aan te passen dat ze geschikt zijn voor een nieuw onderzoek. Maar juist de mogelijkheid om voort te bouwen op wat er al ligt biedt al veel voordelen. 

Nationaal ‘bouwteam’

In de toekomst hoopt Corten dat een nationaal ‘bouwteam’ uitkomst kan bieden, waar onderzoekers terecht kunnen met hun onderzoeksidee en hun experimentele designs. Juist onderzoekers die hier al ervaring mee hebben kunnen dan – voortbouwend op bestaande tools – sneller en goedkoper de online omgeving ontwikkelen waarmee een onderzoeker het grootschalige experiment kan uitvoeren. Niet alleen in Nederland, maar ook internationaal gezien belooft dit een enorme impact te hebben op de onderzoeksmogelijkheden.