Het duurde maar een paar uur. De verwoestende brand van 2018 in het Nationaal Museum van Brazilië vernietigde, naast vele andere kostbare voorwerpen, “de collectie met betrekking tot inheemse talen, inclusief de opnames sinds 1958, de gezangen in alle uitgestorven talen, de Curt Nimuendajú-archieven en de etnologische en archeologische referenties van alle etnische
groepen in Brazilië sinds de 16e eeuw.”

Door Alastair Dunning

Snel vooruit naar oktober 2023. Een ransomware-aanval legt een van de grootste bibliotheken ter wereld, de British Library, lam. In tegenstelling tot de brand in Brazilie is de fysieke collectie volledig ongedeerd gebleven. Maar de manier waarop de gebruikers van de bibliotheek toegang konden krijgen tot deze boeken verdween effectief. Een waarnemer merkte op: “voor zover het de digitale wereld betreft, bestaat het [de collectie] niet”. De digitalisering van culturele collecties, van wetenschap en onderzoek, betekent dat instellingen die verantwoordelijk zijn voor langetermijntoegang en preservering enkele radicaal nieuwe bondgenoten nodig hebben om hun missie te handhaven. Fysieke ruimtes hadden nog steeds behoefte aan door regels geobsedeerde brandveiligheidsbeambten, leveranciers van efficiënte sprinklersystemen en curatoren met een voorliefde voor robuuste vitrines. Maar wie hebben we precies nodig voor onze digitale ruimtes? En hebben we een duidelijk idee van wie dat is?

Een verontrustend feit: de verantwoordelijkheid voor de collectie ligt bij u, maar de verantwoordelijkheid voor de digitale bestanden ligt eigenlijk ergens anders. De bits en bytes staan op een server op een ICT-afdeling een paar kilometer verderop, of een serverpark in Flevoland, of weet ik waar onder het toeziend oog van een groot Amerikaans technologiebedrijf. Gaat er iets mis? U pakt de telefoon en hoopt dat er iemand vriendelijk opneemt. Misschien hebt u geluk – u hebt een goede band opgebouwd met de IT-medewerker en deze zal het probleem snel oplossen. Of misschien hebt u al een verstandige beleidsaanpak: de zaken worden gladgestreken door de leverancier voordat u het weet.

Maar er blijven nieuwe problemen komen. Nieuwe patches, nieuwe cyberdreigingen, nieuwe personeelsziekten die het IT-team treffen. Bij instellingen waar de culturele collectie onderdeel is van een groter geheel (bijvoorbeeld onderdeel van een universiteit of overheidsinstelling), kan dat nog lastiger zijn. Hoe belangrijk is de culturele collectie in vergelijking met de e-mails van het personeel? Of het HR-systeem? Wat krijgt als eerste prioriteit? Zoals een cybersecurity-expert het samenvat, zijn culturele instellingen “het meest kwetsbaar voor cyberverstoringen”. De penibele positie van culturele instellingen vraagt om een nieuwe manier van denken. In plaats van volledig afhankelijk te zijn van IT-afdelingen die al dan niet onze waarden delen, moeten we onze eigen infrastructuren beheren die bescherming bieden op lange termijn. Sommige van deze infrastructuren bestaan al: het eDepot bij de Koninklijke Bibliotheek. Of het internationale CLOCKSS-consortium van onderzoeksbibliotheken en uitgevers.

Dergelijke infrastructuren moesten misschien worden aangepast aan het tijdperk van cyberbeveiliging. Hoe kunnen dergelijke infrastructuren evolueren om een gefedereerde dienst mogelijk te maken die geen single point of failure heeft? Hoe kunnen we zorgen voor voortdurende onmiddellijke toegang, zelfs als deze wordt bedreigd door kwaadwillende actoren? En hoe kunnen ze werken op regionaal, nationaal en internationaal niveau? Zulke vragen stellen ons in staat om na te denken over en te handelen naar deze urgente dreiging. Dit is de collectieve uitdaging waar we voor staan. En als we die niet aangaan, lopen we het risico dat onze collecties ophouden te bestaan.