Klimaatdata uit historische scheepslogboeken geven inzicht in klimaatschommelingen in het verleden en – wellicht – de toekomst.

In het project ‘Weer leren van het verleden’ werken het Huygens Instituut, het Nationaal Archief, het KNMI en de Universiteit Twente samen aan een ambitieus doel: historische weergegevens uit scheepslogboeken toegankelijk maken voor hedendaags klimaatonderzoek. Het onderzoeksproject in wording richt zich op bijna een miljoen pagina’s met handgeschreven observaties uit de periode 1813 tot 1968, afkomstig van Nederlandse marineschepen die over de hele wereld voeren. Deze logboeken bevatten een schat aan meteorologische data, zoals temperatuur, windrichting, luchtdruk en neerslag. Door deze informatie te ontsluiten, dat wil zeggen leesbaar, bruikbaar en digitaal doorzoekbaar te maken, ontstaan nieuwe mogelijkheden om het klimaatverleden beter te begrijpen en toekomstige ontwikkelingen nauwkeuriger te voorspellen.

Het ontsluiten van deze gegevens zal gebeuren met behulp van automatische handschriftherkenning en kunstmatige intelligentie. Omdat de logboeken onderling sterk verschillen in opmaak en taalgebruik, is menselijke hulp daarbij onmisbaar. Citizen scientists helpen bij het ontcijferen en invoeren van gegevens, en krijgen daarbij de mogelijkheid om een specifiek schip of traject te volgen. Zo combineren zij historische nieuwsgierigheid met een bijdrage aan actueel wetenschappelijk onderzoek. Deze samenwerking tussen technologie, wetenschap en burgerparticipatie maakt het project uniek.

Klimaatschommelingen

Naast de digitale component wordt ook het bredere publiek betrokken via interactieve activiteiten door het hele land. In samenwerking met musea bereiden we tentoonstellingen, workshops en lezingen voor. Bezoekers kunnen dan zelf aan de slag met logboeken of zich verdiepen in de historische context van de waarnemingen. Op deze manier slaat het project een brug tussen verleden en toekomst, wetenschap en samenleving.

‘Weer leren van het verleden’ laat zien dat oude documenten, mits op moderne wijze bewerkt en geanalyseerd, van groot belang kunnen zijn voor de uitdagingen van vandaag. Het project biedt nieuwe inzichten in historische klimaatschommelingen, levert data voor klimaatmodellen en vergroot het maatschappelijk bewustzijn over klimaatverandering. Door experts en burgers samen te brengen, ontstaat een vernieuwende vorm van onderzoek waarin iedereen kan bijdragen aan een beter begrip van ons veranderende klimaat.