Volkstelling 1947 in gedetailleerde tabellen online

224 jaar na de eerste volkstelling zijn de data over bevolkingsgrootte, leeftijden, geslacht en beroepsgroepen steeds beter online te raadplegen.

De eerste integrale telling van de Nederlandse bevolking vond plaats in 1795 onder Franse invloed, ter voorbereiding op de Nationale Vergadering in 1796. Pas 34 jaar later werd bij Koninklijk Besluit de tweede volkstelling gehouden, met elke tien jaar een nieuwe telling. Vanaf 1889 werd de beroepentelling toegevoegd en tien jaar later kwam hier de woningtelling bij. Het Centraal Bureau voor de Statistiek werd bij oprichting in 1899 verantwoordelijk voor de tellingen. Vanaf 1971 namen echter negatieve geluiden rondom privacy-schending toe. Publieke protesten en negatieve media-aandacht zorgden voor een uitstel van de geplande telling van 1981. En van dit uitstel kwam afstel.

Naast initiatieven om de volkstelling van 1971 te boycotten, was er een overheids-campagne tegen de negatieve media-aandacht. credits CBS.nl

Bron voor onderzoek

De tellingen zijn een fantastische bron voor onderzoek, maar de oorspronkelijke tabelstructuur kent ook beperkingen. Door de jaren heen veranderden bijvoorbeeld plaatsnamen, fuseerden gemeenten en werden beroepen anders ingedeeld. Handmatig zijn datasets uit tabellen nog wel te analyseren, maar dit kost veel tijd. Digitale technieken, zoals Linked Data, bieden de uitkomst. Ook de digitale ontsluiting van de tabellen biedt meer mogelijkheden.

Tabel 9 bevat informatie over de voormalige wijk Oud Oost in Amsterdam. In kolom 2 is de som van de aantallen voor gemeenten in Nederland niet gelijk aan het getal voor Totaal Nederland. De Excelbestanden met controletellingen zorgen ervoor dat zulke inconsistenties snel te lokaliseren zijn. credits Jan Jonker

Digitale toevoeging

Jan Jonker, adviseur dataprojecten bij DANS: “Onlangs zijn we weer een stap verder gegaan. Meer dan 30.000 afbeeldingen met data-entry van de Volks- en beroepentelling 1947 zijn naar Excelbestanden overgezet en via EASY beschikbaar gesteld. Daar waar het bronmateriaal totalen of subtotalen bevat, is aan het Excelbestand een controletelling toegevoegd. Doordat in de onderliggende datasets een eenduidige relatie is tussen bronmateriaal en Excelbestand, is snel te controleren of het bronmateriaal inconsistenties bevat. Hierdoor weet een onderzoeker nu voor statistische analyse, in hoeverre inconsistentie in het bronmateriaal de analyse kunnen verstoren. Een mooie digitale toevoeging op het oorspronkelijke materiaal.”

Bij het (digitaal) beschikbaar stellen van de gegevens uit de Nederlandse Volkstellingen zijn diverse partijen betrokken (geweest), zoals het Nederlands Instituut voor Wetenschappelijke Informatiediensten (NIWI-KNAW), het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) en de Stichting Historische Databank Nederlandse Gemeenten (HDNG). De gegevens zijn gepubliceerd in DANS Data Guide 16 en online beschikbaar via EASY, het online archiveringssysteem van DANS.

DOI: 10.17026/dans-zs3-cf4m