180 middeleeuwse handschriften zijn nu online te bekijken in het recent gelanceerde handschriftenportaal eCodicesNL.
Door: Irene van Renswoude en Mariken Teeuwen
Zeldzame werken van antieke dichters, verluchte getijdenboeken, rechtsteksten in het Oudfries, maar ook beduimelde handschriften met praktische instructies voor een chirurgijn, of recepten tegen haaruitval. Het is een greep uit de handschriften die nu toegankelijk zijn via de website eCodicesNL.
Een projectteam van het Huygens Instituut begon drie jaar geleden met de bouw van een nationaal digitaal portaal voor middeleeuwse handschriften in Nederlandse erfgoedinstellingen, met subsidie van het Fonds KNAW Instituten. Doel van het project was om een groot publiek toegang te bieden tot een volledige set digitale afbeeldingen en goede beschrijvingen, via een toegankelijke zoekinterface. Voor het prototype werd samengewerkt met drie instellingen: de Athenaeumbibliotheek in Deventer, Museum Huis van het Boek in Den Haag, en het letterkundig en historische centrum Tresoar in Leeuwarden.
Gebruikersvriendelijk
Een grote uitdaging voor het projectteam lag in het creëren van een digitale infrastructuur voor een duurzame en interoperabele opslag van de digitale reproducties van de handschriften en hun metadata. De bestaande dataset Medieval Manuscripts in Dutch Collections (MMDC), werd uit de gesloten en verouderde omgeving gehaald en omgezet in een duurzaam XML-formaat, conform een internationaal omarmd TEI-template voor handschriftenbeschrijvingen. Daarnaast werd gekozen voor IIIF. Het team zocht een balans tussen gedetailleerde en vaktechnische informatie en een ontsluiting die meer op een breed publiek gericht is. Het resultaat is een toegankelijke zoekinterface, die de metadata van de gedigitaliseerde manuscripten van de collecties doorzoekbaar maakt.
Digitaliseren op locatie
Bij het inrichten van een workflow voor het creëren en verwerken van hoogwaardige digitale foto’s van handschriften werden de kwaliteitsrichtlijnen van Metamorfoze zo goed mogelijk gevolgd. Een team van tenminste twee medewerkers (een fotograaf en een handschriftendeskundige assistent) bezocht de instelling en fotografeerde de handschriften met behulp van de Traveller’s Conservation Copy Stand en een hoogwaardige camera. Een groot voordeel van deze werkwijze, waarvan een korte film te zien is op de website van eCodicesNL, is dat de handschriften op locatie kunnen blijven en niet getransporteerd hoeven worden naar een beeldstudio.
Er wordt nu gewerkt aan nieuwe subsidieaanvragen die het mogelijk zullen maken om de infrastructuur van het portaal verder uit te bouwen en compatibel te maken met Linked Open Data. De digitalisering van middeleeuwse handschriften wordt intussen voortgezet door de KB/Metamorfoze. Hiermee komt de ambitie dichterbij om alle middeleeuwse handschriftencollecties in Nederland te ontsluiten, zowel voor onderzoekers als voor een breed publiek.